Συστήματα ενεργειακής & περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων

Αικατερίνη Δράκου και Άρης Τσαγκρασούλης 

Η ένταση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και ο κίνδυνος μιας τεράστιας περιβαλλοντικής υποβάθμισης επιβάλλουν την άμεση χρήση μέτρων αντιμετώπισης για τον περιορισμό των επιπτώσεων του κτιριακού στο φυσικό περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν αρκετά συστήματα ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων από διάφορες χώρες.

Η έντονη επίδραση του κτισμένου περιβάλλοντος στο φυσικό περιβάλλον, την οικονομία, την υγεία και την παραγωγικότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Η εξέλιξη της τεχνολογίας παρέχει πλέον στους αρχιτέκτονες, τους κατασκευαστές και τους ιδιοκτήτες τη δυνατότητα να κτίσουν κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης σύμφωνα με περιβαλλοντικά κριτήρια και να μεγιστοποιήσουν με αυτόν τον τρόπο τόσο τα οικονομικά όσο και τα περιβαλλοντικά οφέλη. Η νέα τάση για “πράσινα” κτίρια προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για την αντιμετώπιση των σημαντικότερων σύγχρονων προκλήσεων, την παγκόσμια κλιματική αλλαγή, την εξάρτηση από μη ανανεώσιμες και ακριβές πηγές ενέργειας και την απειλή της ανθρώπινης υγείας. Σε αυτό το αυξημένο δημόσιο ενδιαφέρον για την αειφορία και την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων οφείλεται η ανάπτυξη πληθώρας εθνικών συστημάτων αξιολόγησης της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων (Πίνακας 1).
Τα συστήματα αυτά αφενός στοχεύουν στην προώθηση κτιρίων που έχουν υιοθετήσει τις αρχές του περιβαλλοντικού σχεδιασμού, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων, αφετέρου επιδιώκουν τη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου αξιολόγησης της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων μέσω μετρήσιμων κριτήριων.
Επιπλέον, ορίζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις για την πιστοποίηση των κτιρίων και μέσω ενός συστήματος βαθμολογίας επιτρέπουν τη σύγκριση (σε γενικά πλαίσια) της αποδοτικότητας των κτιρίων. Στα πλαίσια, λοιπόν, μιας γενικότερης παρουσίασης αυτών των συστημάτων, ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή των βασικότερων σημείων τους.

BREEAM (Building Research Establishment’s Environmental Assessment Method)

Το BREEAM (http://www.breeam.org) είναι το παλαιότερο σύστημα ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης κτιρίων, καθώς δημιουργήθηκε το 1990 στο Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β.) από το BRE (Building Research Establishment). Αρχικά στόχευε στην αξιολόγηση νέων κτιρίων τριτογενούς χρήσης στο Η.Β., σήμερα όμως καλύπτει μεγάλο εύρος των κατασκευών (δικαστήρια, εκπαιδευτικά κτίρια, βιομηχανία, κτίρια υγείας, γραφεία, εμπόριο, φυλακές, μεγάλα κτίρια κατοικιών) και έχει ξεπεράσει τα γεωγραφικά όρια του Η.Β (BREEAM International). Στόχος του BREEAM, μέσω της πιστοποίησης που προσφέρει, είναι να αναδείξει τα κτίρια που έχουν σχεδιαστεί, κατασκευαστεί άλλα και χρησιμοποιούνται με γνώμονα την εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Η αξιολόγηση του κτιρίου γίνεται με βάση ενεργειακά και περιβαλλοντικά κριτήρια, τα οποία είναι χωρισμένα σε 10 κατηγορίες. Το κτίριο συγκεντρώνει βαθμούς για κάθε κριτήριο που ικανοποιεί, ενώ κάθε κατηγορία διαθέτει διαφορετικό ποσοστιαίο συντελεστή βαρύτητας ώστε η τελική βαθμολογία του κτιρίου να προέρχεται από ποσοτικά αλλά και ποιοτικά κριτήρια (Σχήμα 1).




Υπάρχει ευελιξία στα κριτήρια που κάθε κτίριο “επιλέγει” να ικανοποιήσει για να συγκεντρώσει την απαραίτητη βαθμολογία, ωστόσο υπάρχουν υποχρεωτικά σημεία, τα οποία διασφαλίζουν την περιβαλλοντική ποιότητα των κτιρίων που λαμβάνουν την πιστοποίηση. Η αξιολόγηση του κτιρίου, η οποία περιλαμβάνει το σύνολο του οικοπέδου όπου τοποθετείται το κτίριο, πραγματοποιείται σε δύο στάδια. Αρχικά γίνεται με την ολοκλήρωση του σχεδιαστικού σταδίου, που οδηγεί σε μια προσωρινή πιστοποίηση, ενώ η τελική πιστοποίηση δίνεται όταν το κτίριο παραδοθεί στους χρήστες του. Η μεθοδολογία της αξιολόγησης δεν αφορά αποκλειστικά νέες κατασκευές, αλλά περιλαμβάνει νέα κατασκευή σε υπάρχον κτίριο, ανακαίνιση υπάρχοντος κτιρίου, εξοπλισμό σε υπάρχον κτίριο ή ακόμη και συνδυασμό των παραπάνω. Ανάλογα με τη βαθμολογία, η οποία εκφράζεται σε κλίμακα επί τοις 100, που συγκεντρώνει το κτίριο κατατάσσεται σε μια από τις εξής κατηγορίες: UNCLASSIFIED < 30%, PASS ≥ 30%, GOOD ≥ 45%, VERY GOOD ≥ 55 %, EXCELLENT ≥ 70%, OUTSTANDING ≥ 85%. Τη διενέργεια της αξιολόγησης αναλαμβάνουν ειδικά εκπαιδευμένοι ανεξάρτητοι επαγγελματίες, οι οποίοι συνεργάζονται στενά με την ομάδα μελέτης και είναι υπεύθυνοι για την υποβολή των απαραίτητων δικαιολογητικών ώστε να πιστοποιηθεί η ενεργειακή και περιβαλλοντική απόδοση του κτιρίου.

CASBEE (Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency)

Το CASBEE αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία στις αρχές του 2001, από το “Institute for Building Environment and Energy Conservation” (IBEC). Πρόκειται για μια μέθοδο αξιολόγησης της περιβαλλοντικής αποδοτικότητας των κτιρίων, η οποία περιλαμβάνει όλα τα στάδια της ζωής του κτιρίου: σχεδιασμό, νέες κατασκευές, υπάρχοντα κτίρια και ανακαινίσεις. Η πρωτοτυπία του CASBEE σε σχέση με τα υπόλοιπα συστήματα αξιολόγησης έγκειται στο διαχωρισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του κτιρίου από την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Εισάγεται έτσι ένας νέος δείκτης αξιολόγησης, ο οποίος ονομάζεται “eco-efficiency” ή BEE (Building Environmental Efficiency).
Ο ΒΕΕ αποτελείται από δυο μέρη: τις Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις του Κτιρίου [Building Environmental Loadings - (L)], οι οποίες αντιστοιχούν στις επιπτώσεις που έχει το κτίριο έξω από τα όρια του οικοπέδου του και από την Περιβαλλοντική Ποιότητα και Απόδοση του Κτιρίου [Building Environmental Quality and Performance - (Q)], η οποία αφορά κυρίως την ικανοποίηση των χρηστών.

Κάθε ενότητα Q και L περιλαμβάνει τρεις κύριες κατηγορίες κριτηρίων. Στην Q, οι κατηγορίες είναι το “εσωτερικό περιβάλλον”, η “ποιότητα των υποδομών” και ο “εξωτερικός χώρος εντός οικοπέδου”, ενώ η ενότητα L περιλαμβάνει τις κατηγορίες για την “ενέργεια”, τις “πηγές φυσικών πόρων και τα υλικά”, και το “περιβάλλον εξωτερικά του οικοπέδου”. Όλες οι κατηγορίες περιλαμβάνουν κριτήρια τα οποία ανέρχονται στα 100 και σύμφωνα με αυτά διαμορφώνεται η βαθμολογία του κτιρίου. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σε ένα γράφημα όπου στον έναν άξονα τοποθετείται το L και στον άλλο το Q.
Τα κτίρια με την υψηλότερη βαθμολογία θα βρίσκονται στο σημείο του γραφήματος με το χαμηλότερο L και το ψηλότερο Q. Κάθε κριτήριο μπορεί να βαθμολογηθεί από το 1 μέχρι το 5, με 1 ορίζεται η ικανοποίηση των ελάχιστων απαιτήσεων του κριτηρίου, με 3 μια μέση απόδοση και με 5 μια υψηλή απόδοση.
Ωστόσο, η τελική βαθμολογία δεν προκύπτει απλά από το άθροισμα των βαθμών των κριτηρίων, αλλά κάθε κατηγορία κριτηρίων συμμετέχει με συγκεκριμένη ποσόστωση στο τελικό αποτέλεσμα (όπως στο BREEAM).
Ανάλογα με τη βαθμολογία που συγκεντρώνει κάθε κτίριο κατατάσσεται σε μια από τις 5 παρακάτω κατηγορίες: C: BEE = 0 – 0.49, B-: BEE = 0.5 – 0.99, B+: BEE = 1 – 1.49, A: BEE = 1.5 – 2.99, S: BEE = 3.0 –
Το CASBEE περιλαμβάνει διάφορες εκδόσεις ανάλογα με τη χρήση του κτιρίου. Έτσι, υπάρχει CASBEE για διαμερίσματα, εργοστάσια, θέατρα, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, γραφεία, εστιατόρια, εμπορικά κέντρα και σχολεία. Εκτός από την Ιαπωνία, το CASBEE έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλά έργα στην Κίνα (όπως στις εγκαταστάσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, το 2008). Έχει μεταφραστεί επίσης στα αγγλικά, τα κορεάτικα και τα γαλλικά, με στόχο τη διάδοσή του διεθνώς, ωστόσο δεν έχει γίνει καμία αλλαγή στη μεθοδολογία για να είναι συμβατό με τις τοπικές ιδιαιτερότητες κάθε χώρας.