ΚΑΣΤΑΝΙΑ

ΚΑΣΤΑΝΕΑ ΦΥΤΩΡΙΟ - CASTANEA VESCA - ΚΑΡΠΟΦΟΡΟ - ΔΑΣΙΚΟ - ΦΥΛΛΟΒΟΛΟ Δέντρο φυλλοβόλο με λογχοειδή, οδοντωτά, γυαλιστερά φύλλα και μεγάλη καλλωπιστική αξία. Ευδοκιμεί σε ήπια κλίματα με κανονική υγρασία και δροσερά εδάφη. Ποικιλίες: Πηλίου, Κρητικά, Μαρόνι. Η εταιρεία διαθέτει και κάστανο κρητικό (φυτό 2 ετών) Για τους εχθρούς της καστανιάς Ελέφας:   ο νέος εχθρός των καστάνων Του ΓΙΑΝΝΗ ΔΕΣΠΟΤΑΚΗ Τα τελευταία χρόνια μια ομάδα ερευνητών από το ΕΘΙΑΓΕ Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Διαμαντη Δημήτριο, τη δασολόγο - φυτοπαθολόγο κ. Περλέρου Χαρίκλεια, είναι κοντά στους καστανοπαραγωγούς των Χανίων. Όλα ξεκίνησαν ύστερα από το ενδιαφέρον παραγωγών από τα Παλαιά Ρούματα για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα την ασθένειας του έλκους της καστανιάς. Ήρθαν αρκετές φορές στα Χανιά, φιλοξενούμενοι του Δήμου Βουκολιών και πραγματοποίησαν έρευνες σε χωριά της περιοχής και στον Πρασέ Κυδωνίας, όπου έχει διαπιστωθεί το πρόβλημα αυτό. Μεγάλη είναι και η συμβολή του εντομολόγου κ. Αβτζή Δημητρίου, ο οποίος με τη βοήθεια καστανοπαραγωγών από τον Κακόπετρο τοποθέτησαν παγίδες (φωτ. 2) και διαπιστώθηκε ότι το σκουλήκι που έχει παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια στα κάστανα είναι ο “Ελέφας”. Στο μικροσκόπιο της έρευνας έχουν μπει ακόμα δυο προβλήματα των καστανιών στην περιοχή, εκτός από την ασθένεια της μελάνωσης. Αυτά είναι το φαινόμενο που παρουσιάζεται σε αυτοφυλή φυτώρια που εμβολιάζονται, έχουν κανονική ανάπτυξη και το επόμενο καλοκαίρι αλλάζουν χρώμα στο σημείο γύρω από τα εμβόλια και ξεραίνεται ο βλαστός μαζί με τα φύλλα (φωτ. 3 - 4) και σε παλιά δέντρα που κόβονται για να βγάλουν καινούργιους βλαστούς για να εμβολιαστούν και να ανανεωθούν, σταδιακά από το σημείο που έχει κοπεί αρχίζουν να ξεραίνονται προς τον κορμό. Ως πρώτη αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών έχει δοθεί η συμβουλή όλα τα εργαλεία που χρησιομοποιούνται (αλυσοπρίονο, κλαδευτήρια, μαχαίρι κεντρίσματος) να απολυμαίνονται με διάλυμα χλωρίνης - νερού σε αναλογία 1 προς 2. Σχετικό είναι το άρθρο που ακολουθεί. Έντομα και μύκητες στην καστανιά Η καστανιά στη χώρα μας αναπτύσσεται σχεδόν σε όλη την έκταση της ηπειρωτικής Ελλάδας, από τους Νομούς Ξάνθης, Δράμας, Πέλλας και Ιωαννίνων έως και την Πελοπόννησο. Στη νησιωτική Ελλάδα εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στη Λέσβο και την Κρήτη, σε πληθυσμούς που εμφανίζουν ιδιαίτερα φαινολογικά χαρακτηριστικά. Η ευρεία εξάπλωση του φυλλοβόλου αυτού δέντρου οφείλεται σε μια πλειάδα χαρακτηριστικών του, που κατέστησαν την καστανιά ιδιαίτερα επιθυμητή σε καλλιέργειες. Τα δύο πιο σημαντικά χαρακτηριστικά είναι ο εξαιρετικός καρπός της και το πολύτιμο ξύλο της. Το κάστανο είναι τροφή υψηλής διατροφικής αξίας, στοιχείο που έγινε από πολύ νωρίς αντιληπτό όπως μας καταμαρτυρούν ιστορικά στοιχεία. Παράλληλα με τον καρπό, το ξύλο της καστανιάς είναι ιδιαίτερα πολύτιμο και χρησιμοποιούμενο ως πρώτη ύλη μας έχει δώσει υπέροχα παραδείγματα αρχιτεκτονικής στο Πήλιο και το Άγιο Όρος. Τέλος, πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η καστανιά κατατάσσεται ανάμεσα στα 4 - 5 πλέον επιθυμητά δέντρα από τους μελισσοκόμους, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι μέλισσες που βοσκούν και σε καστανιές εμφανίζουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, δημιουργούν πολυάριθμα σμήνη, που συντελούν σε αυξημένη παραγωγή μελιού. Η καστανιά προσβάλλεται από μύκητες και έντομα που μπορούν να υποβαθμίσουν τα δέντρα, να ελαχιστοποιήσουν την παραγωγή, και ακόμη να τη νεκρώσουν. Μια από τις καταστρεπτικότερες ασθένειες της καστανιάς είναι η ασθένεια του έλκους. Η ασθένεια αυτή προκαλείται από τον μύκητα Cryphonectria parasitica, ο οποίος εισέρχεται στο δέντρο κυρίως από πληγές του φλοιού και γενικότερα από σημεία στα οποία ο φλοιός εμφανίζει ασυνέχειες. Στα σημεία προσβολής ο μύκητας προκαλεί έλκη τα οποία νεκρώνουν κλαδιά και τον κορμό. Ο μύκητας Cryphonectria parasitica εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Πήλιο το 1963. Σήμερα έχει εξαπλωθεί σε όλη την ελληνική επικράτεια. Η πλέον ενδεδειγμένη και αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης της ασθένειας του έλκους της καστανιάς η βιολογική καταπολέμηση που βασίζεται σε μυκητικούς εμβολιασμούς αριθμού προσβεβλημένων δέντρων με υπομολυσματικά στελέχη του ίδιου μύκητα. Με τον τρόπο αυτό, ανακόπτεται αρχικά η εξάπλωση του παθογόνου μύκητα, ενώ μετά, σε σύντομο χρονικό διάστημα ξεκινάει η επούλωση των ελκών, έχοντας ως τελικό αποτέλεσμα τη πλήρη θεραπεία των δέντρων. Η δεύτερη σημαντική ασθένεια της καστανιάς είναι η μελάνωση. Αυτή προκαλείται στην Ελλάδα από το μύκητα Phytophthora cambivora ο οποίος προσβάλλει τις ρίζες. Σε περιπτώσεις έντονων προσβολών τα δέντρα νεκρώνονται. Ιδιαίτερα υγρές περιοχές ή υπερβολική άρδευση από τον Μάϊο και μετά ευνούν την εκδήλωση της μελάνωσης. Η καστανιά προσβάλλεται και από έντομα ιδιαίτερα όταν εγκαθίσταται σε περιοχές με ακατάλληλο έδαφος. Μια ομάδα εντόμων, που προκαλούν απώλεια σε ποσοστό μέχρι και 20% της ετήσιας παραγωγής κάστανου είναι σήμερα γνωστά ως καρπόκαψα. Τα έντομα αυτά προσβάλλουν τους καρπούς της καστανιάς, μέσα στους οποίους αναπτύσσονται οι λάρβες τους κατατρώγοντας το εσωτερικό τους. Όμως, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά έντομα που περιγράφονται με τον όρο καρπόκαψα, τα εγκεκριμένα εντομοκτόνα εστιάζουν στην καταπολέμηση μόνο του ενός από αυτά του Cydia splendana, το οποίο είναι εύκολα αναγνωρίσιμο από το ρόδινο χρώμα του. Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας όμως, μια εκ των οποίων είναι και η Κρήτη, δεν είναι αυτό το έντομο που προκαλεί τις μεγαλύτερες καταστροφές στα κάστανα, αλλά ένα άλλο που είναι γνωστό με το ελληνικό όνομα «ελέφας» (Curculio elephas) λόγω του μεγάλου ρύγχους του. Η λάρβα του, που βρίσκεται μέσα στα κάστανα έχει χαρακτηριστικό σχήμα και άσπρο χρώμα . Είναι εμφανές λοιπόν ότι η περιορισμένη γνώση μας σχετικά με την εξάπλωση κάθε ενός από τα έντομα που περιγράφονται με το γενικό όρο καρπόκαψα, οδηγεί πολλές φορές σε λανθασμένες επιλογές αντιμετώπισης καθώς κάθε ένα από αυτά τα έντομα απαιτεί την εφαρμογή συγκεκριμένης εντομοκτόνου ουσίας αλλά και τρόπου και περιόδου ψεκασμού. Τη μελέτη της βιολογικής καταπολέμησης του έλκους της καστανιάς στην Ελλάδα έχει αναλάβει το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών της Θεσσαλονίκης, ενώ την εφαρμογή η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος. Το Έργο που χρηματοδοτείται από το Γ’ ΚΠΣ Μέτρο 6.3 έχει ως στόχο την καταπολέμηση της ασθένειας και την εξυγίανση των ήδη προσβεβλημένων δέντρων καστανιάς. Η καταπολέμηση έχει εφαρμοσθεί σε 17 Νομούς της χώρας ενώ άλλοι 11 Νομοί (μεταξύ αυτών και ο Νομός Χανίων) έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2007 - 2013. Παράλληλα με τη μελέτη της βιολογικής καταπολέμησης του έλκους της καστανιάς, μελετώνται και τα καρποφάγα έντομα ώστε να διευκρινιστεί ποιο είναι τελικά το έντομο που προκαλεί τη μέγιστη προσβολή στα κάστανα ανά περιοχή. Μόνο μετά από μια τέτοια μελέτη θα καταστεί εφικτή μια καθολικά αποτελεσματική αντιμετώπιση των εντόμων αυτών που σήμερα περιγράφονται με το γενικό όρο καρπόκαψα.