Κήπος Ζεν: Κατασκευή

 

Αδιαμφισβήτητα, η Ιαπωνία απέχει από τη δυτική νοοτροπία, γεγονός που την καθιστά δυσνόητη και άλλοτε παρεξηγήσιμη. Η απόσταση, όμως, που μας χωρίζει από αυτούς τους πολιτισμούς οφείλεται περισσότερο σε δική μας αδυναμία να τους κατανοήσουμε, παρά σε δική τους άρνηση. Για να μεταφέρουμε την ιαπωνική μαγεία στον κήπο μας, μεταμορφώνοντας την απλή κηπουρική σε μία πράξη διαλογισμού, αρκεί να λάβουμε υπόψιν κάποιες παραμέτρους.

Η ψευδαίσθηση του χρόνου και του χώρου

Όταν τα μάτια μας έχουν συνηθίσει στο ευρωπαϊκό στυλ κηπουρικής, όπου πρωταγωνιστούν τα άκρως περιποιημένα φυτά και η απόλυτη συμμετρία, είναι δύσκολο να αντιληφθούμε την ψευδαίσθηση του χρόνου και του χώρου περπατώντας στον κήπο ζεν. Το τέχνασμα της διαχείρισης του χωροχρόνου, βασισμένο σε έναν πολιτισμό με ιδιάζουσα φιλοσοφία, αισθητική και συναισθηματική ευαισθησία, είναι ίσως το πρώτο μάθημα της ιαπωνικής κηπουρικής.

Η αρμονική ασυμμετρία

Ο δυτικός κήπος τείνει να είναι πολύ δομημένος και συμμετρικός. Για τους Ιάπωνες η καθαρή συμμετρία παραπέμπει σε έναν κήπο "λογικό" χωρίς αυθορμητισμό και ειλικρίνεια. Αν και ο κήπος ζεν δείχνει λίγο "άγριος" σε σύγκριση με το δυτικό, στην πραγματικότητα είναι εξίσου χαραγμένος με γραμμές και καμπύλες που ακολουθούν τις πορείες κάποιων φυσικών στοιχείων, όπως αυτή του ανέμου. Μέσω της αρμονικής ασυμμετρίας επιδιώκεται η μίμηση της φύσης, καθώς και η ενσωμάτωση του πνεύματος της ισορροπίας.

Ο βραχόκηπος

Οι πέτρες αποτελούν αναμφίβολα τον κορμό του σχεδιασμού του κήπου ζεν. Μπορεί να χρειαστεί κάποιος χρόνος για να βρούμε τις κατάλληλες πέτρες που σε συνδυασμό με βότσαλα, χαλίκια και άμμο σχηματίζουν μια αρμονική εικόνα. Στην Ιαπωνία, θα δούμε διαδρόμους με επίστρωση χαλικιού και πλάι μεγάλα λιθάρια, που εξαιτίας της μορφής τους αποτελούν σημαντικές διακοσμητικές λεπτομέρειες.

Τα φυτά

Υπάρχουν πολλά είδη φυτών που φέρουν την υπογραφή του κήπου ζεν, όπως τα μικροσκοπικά δέντρα μπονσάι. Μπαμπού, φτέρες, βρύα, μαύρα πεύκα, κυπαρίσσια, οξιές αντανακλούν τη μονιμότητα της φύσης. Επιλέγουμε μικροκαμωμένα φυτά με γήινες και οργανικές αποχρώσεις, τα οποία κλαδεύουμε και φροντίζουμε συχνά. Τα λουλούδια ή τα φύλλα των θάμνων δίνουν τους συνδυασμούς και τις έντονες αντιθέσεις χρωμάτων, όπως κόκκινο-άσπρο, μωβ-ροζ και το έντονο πορτοκαλί του ήλιου.

Το νερό

Η παρουσία νερού είναι ένα κυρίαρχο στοιχείο στον ιαπωνικό κήπο. Σε αντίθεση με το τέλειο ορθογώνιο σχήμα της πισίνας στον ευρωπαϊκό κήπο, η λίμνη στον κήπο ζεν πρέπει να δείχνει φυσική. Η εντύπωση που δημιουργεί η κίνηση του νερού δεν επιτυγχάνεται με την παρουσία κάποιου σιντριβανιού, αλλά με έναν μικρό καταρράκτη. Το νερό πρέπει να είναι καθαρό και φυσικό.

Η περίφραξη

Ο στοχαστικός και ήρεμος χαρακτήρας του κήπου διατηρείται μέσα σε αυτόν, μακριά από τον εξωτερικό κόσμο. Για την περίφραξη μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μπαμπού, το οποίο δημιουργεί σύνορα που δε μοιάζουν τόσο εχθρικά όσο ένας πέτρινος τοίχος ή ένας μεταλλικός φράχτης.

Η διακόσμηση

Σε αντίθεση με τα γλυπτά του δυτικού κήπου, ο κήπος ζεν διακοσμείται με φυσικό και αβίαστο τρόπο μια και για τους ιάπωνες η ίδια η φύση είναι τέχνη. Πύργοι πετρών, λεκάνες νερού, φανάρια και γέφυρες δεν είναι ποτέ σημεία εστίασης, αλλά τοποθετούνται κάπου κρυμμένα πίσω από τα φυλλώματα των θάμνων. Τοποθετώντας μία μικροκαμωμένη ιαπωνική γέφυρα στον κήπο μας, δημιουργούμε μια ήρεμη περιοχή για να ονειρευτούμε ακόμα και αν ζούμε στο κέντρο της Αθήνας!

Ο σχεδιασμός του κήπου ζεν δένεται άρρηκτα με το σχεδιασμό της κατοικίας. Ο ιαπωνικός κήπος πρέπει να παρατηρείται από το εσωτερικό του σπιτιού και να επιτρέπει, μέσω μεγάλων ανοιγμάτων, την εισχώρηση της φύσης και του φωτός μέσα σε αυτό. Συνεπώς, για να σχεδιάσουμε ένα γαλήνιο και αρμονικό τοπίο, πρέπει πρώτα να αναρωτηθούμε σε τι σπίτι κατοικούμε. Δεν μπορούμε να ταιριάξουμε φαντασμαγορικά παλάτια με μπαμπού και φαναράκια ή γεφυράκια. Οι πήλινες καρυάτιδες στα υποστυλώματα, οι ρόδες από κάρα μεταποιημένες σε πολύφωτα και άλλες τέτοιες ακαλαισθησίες είναι "εκτός λίστας". Η κιτς υποκουλτούρα των αναγνωρισμένων αρχιτεκτόνων ή μη, οφείλει να συνοδεύεται μονάχα από κάποια φλύαρη περίστυλη αυλή. Δεν είναι τυχαία η αναγνώριση των επιτραπέζιων κήπων ζεν ως νευροψυχολογικά εργαλεία μελέτης της λειτουργίας του εγκεφάλου.. Η φύση είναι αυτή που μας εμπνέει και μας προδιαθέτει.. Λοιπόν, είσαστε έτοιμοι για κάτι διαφορετικό στον κήπο σας;