Ας καλλιεργήσουμε μαρούλια στο πάρκο του Ελληνικού Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ

Συνηθίζει να περπατά στον Υμηττό παρατηρώντας τα αγριολούλουδα και τα αυτοφυή παρτέρια ανάμεσα στα συμπλέγματα των βράχων. Ουσιαστικά θαυμάζει τη δύναμη της φύσης. «Εχουμε την αίσθηση ότι η φύση είναι αδύναμη. Αν, όμως, περιφράζαμε το κέντρο της Αθήνας, σε λίγα χρόνια θα είχε πρασινίσει. Στα εγκαταλειμμένα τμήματα του αεροδρομίου του Ελληνικού οι φαρδιοί τσιμεντένιοι αρμοί έχουν γίνει κηπάρια αγριόχορτων».

Το έδαφος και η βλάστηση είναι σαν να σπρώχνουν τις πλάκες της κεντρικής πλατείας της Γλυφάδας Ομως αυτό που θαυμάζει η νεαρή αρχιτέκτων τοπίου Ασπασία Κουζούπη, απορρίπτεται στις πόλεις μας προς όφελος των καλλωπιστικών φυτών. «Ευχάριστη εξαίρεση αποτελούν οι αρχαιολογικοί χώροι. Εκεί τα αγριόχορτα μπορούν σχεδόν να λατρευτούν ως φυσικός περίγυρος του αξιοθαύμαστου», λέει με ικανοποίηση. «Είναι η συλλογική μας αισθητική έτοιμη να δεχθεί τα αυτοφυή ως πολύτιμο κομμάτι και των σύγχρονων πόλεων;»
Η 36χρονη Ασπασία Κουζούπη πάντως τα έβαλε ήδη στην καθημερινότητά μας. Η κεντρική πλατεία «Βάσω Κατράκη» στη Γλυφάδα με αυτό το σκεπτικό δημιουργήθηκε το 2008. Το έργο, που υπογράφει μαζί με τη μητέρα της, τη γνωστή αρχιτέκτονα τοπίου Νέλλα Γκόλαντα, συμμετείχε στην πρόσφατη 6η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Τοπίου στη Βαρκελώνη (30/9-2/10).
Το έδαφος και η βλάστηση είναι σαν να σπρώχνουν τις πλάκες της πλατείας, οι οποίες ανασηκώνονται και μοιάζουν με βράχο. Για τους χρήστες της λειτουργούν είτε ως παγκάκια είτε ως πίστες για ποδήλατο, ακόμη και ως κορυφές ενατένισης του ορίζοντα.
«Θέλαμε να αποδώσουμε το δημόσιο χώρο με την απλοχεριά που μας χαρίζεται η φύση», εξηγεί η Ασπασία Κουζούπη. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμμετέχει στην Μπιενάλε. Δεν είχε πάρει καλά καλά το πτυχίο της από την Αρχιτεκτονική του ΑΠΘ όταν επισκεπτόταν την 1η Μπιενάλε Τοπίου της Βαρκελώνης (2000). Το Ανοιχτό Μουσείο Παλαιάς Λατομικής Τέχνης στον Διόνυσο της Αττικής, έργο που συνυπογράφουν και πάλι μητέρα και κόρη, είχε επιλεγεί ανάμεσα στα 15 καλύτερα έργα (από τα 240) της διοργάνωσης.
Η Ασπασία Κουζούπη ευτύχησε να έχει στο πλάι της τη μητέρα της Νέλλα Γκόλαντα, δημιουργό του θεάτρου της Αιξωνής, δύο πλατειών στη Λάρισα, του Φλοίσβου στο Παλαιό Φάληρο κ.ά., βραβευμένη διεθνώς «γλύπτρια τοπίου», όπως αυτοχαρακτηρίζεται, σε μια εποχή που κανείς δεν ήξερε τι σημαίνει το αντικείμενο. Η κόρη δεν επαναπαύτηκε.
Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στην περίφημη ΕΤΗ της Ζυρίχης, ενώ είναι υποψήφια διδάκτωρ του ΑΠΘ. Λίγο πριν φύγει από την Ελβετία, συμμετείχε σε ένα διεθνή διαγωνισμό ιδεών στην «Κοιλάδα των Ρολογιών», στο καντόνι Neuchatel, όπου και η γενέτειρα του Λε Κορμπιζιέ. Απέσπασε το 7ο βραβείο αλλά και 13.500 ελβετικά φράγκα, καθώς οι διοργανωτές εξαγόρασαν την ιδέα της.
Εκεί που πέθανε ο Μπακούνιν
Στα τέλη του 19ου αιώνα αναρχικοί ουτοπιστές (εκεί πέθανε ο Μπακούνιν) ανέλαβαν να αυτοδιαχειριστούν την περιοχή της κοιλάδας. Το χειμώνα έφτιαχναν χειροποίητα ρολόγια και το καλοκαίρι ήταν κτηνοτρόφοι. Οι αρχές του καντονιού ζητούσαν λύσεις για την ανάδειξη του τοπίου της κοιλάδας. Η πρότασή της (με ειδικό σύμβουλο τον Σταύρο Μέντο) αποκάλυπτε το γεωλογικό ρολόι που βρίσκεται κάτω από το λεπτό στρώμα εδάφους.
«Το υπέδαφος εκεί σχηματίζει μια συνεπέστατη ακολουθία στρώσεων γεμάτων απολιθώματα οργανισμών της Ιουρασικής (Jurassic) περιόδου, όπως δεινοσαύρων, αλλά και οργανισμών του θαλάσσιου τότε τοπίου. Πρότεινα λοιπόν ένα είδος in situ μουσείου-περιπάτου, που ονόμασα "Γεωλογικό ρολόι". Την πρότασή της μπορεί κανείς να τη δει στο νέο Μουσείο Μπενάκη, στο πλαίσιο της 6ης Μπιενάλε Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων (έως 28/11).
Από τη Βαρκελώνη και τη Ζυρίχη η Ασπασία Κουζούπη επιστρέφει στη λίμνη Κάρλα. Εδώ και τέσσερα χρόνια μελετάει με τους φοιτητές του τμήματος αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το γέμισμα της λίμνης. Επέλεξε, διδάσκοντας «Προσεγγίσεις Τοπίου», να ασχοληθεί με την Κάρλα, εξαιτίας της «δραματικής συνθήκης ανατροπής που προκάλεσε εκεί ο άνθρωπος. Αρχικά αποστραγγίζοντας το νερό και τώρα επαναφέροντάς το...».
Να σώσουμε την Κάρλα
Εχει στα χέρια της εξαιρετικές εργασίες, μελέτες και διατριβές φοιτητών. «Δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία», λέει με πάθος. «Ηδη από τη Νεολιθική περίοδο εμφανίζεται η σχέση των γύρω οικισμών με τη λίμνη. Υπάρχει μια φοβερή παράδοση που δεν πρέπει να χαθεί, από τον τρόπο που έφτιαχναν τις βάρκες, πώς χρησιμοποιούσαν τις καλαμιές, πώς έφτιαχναν τις καλύβες και τα καλάθια, πώς μαγείρευαν τις κακκαβιές με το νερό της λίμνης. Ακόμη ζουν όσοι τη θυμούνται και θέλουν να μεταδώσουν την εμπειρία στα εγγόνια τους.
Είναι ανατριχιαστικό να βλέπεις ανθρώπους να ψαρεύουν σε μολυσμένο νερό επικίνδυνο για την υγεία τους. Πρέπει να καθαριστεί, να δημιουργηθούν προβλήτες έρευνας των νέων οργανισμών που θα εμφανιστούν και μελέτης των αλλαγών του τοπίου. Να δείτε πώς χαίρονται οι κάτοικοι που η λίμνη ήρθε και πάλι κοντά τους...».
«Η στρατηγική της Πολεοδομίας Τοπίου επιβάλλει την εισβολή της φύσης μέσα στην πόλη. Βλέπει ολόκληρη την πόλη και τις ανάγκες της. Εμείς εδώ δεν έχουμε αποφασίσει ακόμη τι πόλη θέλουμε. Θέλουμε να επεκτείνεται και να ξεχειλώνει καταλαμβάνοντας συνεχώς καινούργια εδάφη;» αναρωτιέται.
Εμπλέκεται με πάθος και στη συζήτηση για το πάρκο του Ελληνικού. Σκέφτεται πόσο χρήσιμο θα ήταν να εκμεταλλευτούμε τα νερά του Κηφισού, δημιουργώντας κατά μήκος του θαλάσσιου μετώπου της Αθήνας ένα πάρκο νερού, με το οποίο θα ποτίζαμε και το περίφημο πάρκο του Ελληνικού. Αναρωτιέται γιατί δεν θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε κι εμείς ό,τι το Βερολίνο. Να δώσουμε, δηλαδή, ένα κομμάτι του Ελληνικού στους κατοίκους του κέντρου της Αθήνας να το καλλιεργούν.
«Θα μπορούσαν να δοθούν τμήματα για ορισμένο χρονικό διάστημα -για να αποφευχθεί η χρησικτησία- σε κοινότητες νέων, φοιτητών, συνταξιούχων και μεταναστών. Να έχουμε τα μαρούλια μας, τις ντομάτες μας, να αποκτήσουμε επιτέλους σχέση με το παραγωγικό τοπίο... Να κατεβαίνουμε τα Σαββατοκύριακα να μαζεύουμε μήλα... Δεν θα ήταν υπέροχο;»*