Καλλιέργεια λεβάντας της γνήσιας για αιθέριο έλαιο

ΦΡΟΝΤΙΔΑ - ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Με το όνομα "λεβάντα" είναι γνωστά μερικά είδη φυτών, αυτοφυή και καλλιεργούμενα, που μοιάζουν μεταξύ τους μορφολογικά και φέρουν το χαρακτηριστικό άρωμα της λεβάντας. Το είδος Lavandula angustifolia παρουσιάζει μεγάλο καλλιεργητικό ενδιαφέρον λόγω της εξαιρετικής ποιότητας του αιθέριου ελαίου του.

Υπάρχουν πολλά φυτικά είδη που αποκαλούνται λεβάντες. Όμως η Lavandula angustifolia, που αποκαλείται και γνήσια λεβάντα, ενδιαφέρει την αρωματοποιία. Η λεβάντα αυτή είναι μικρός ορθόκλαδος θάμνος με πυκνή διακλάδωση. Οι βλαστοί είναι τετραγωνικής διατομής που γρήγορα γίνονται ξυλώδεις. Τα φύλλα έχουν μήκους 5 εκ. περίπου και είναι γραμμοειδή, ελαφρώς χνουδωτά με λεία χείλη και γκρίζας απόχρωσης.

Τα άνθη χρώματος μπλε σκούρου, σχηματίζουν σε μακρά ανθοφόρα στελέχη επάκριους επιμήκεις κυλινδρικούς στάχεις μήκους 15-20 εκ. Ανάλογα με το υψόμετρο ανθίζει από τέλος Ιουνίου έως και μέσα Αυγούστου.

Οι ανθοφόροι βλαστοί του περιέχουν 1,5-3% αιθέριο έλαιο. Η ποιότητά του είναι πολύ καλή ιδιαίτερα όταν καλλιεργείται σε υψόμετρο πάνω από 650 μέτρα. Ο καρπός της λεβάντας είναι τετραχαίνιο με τέσσερις λείους καφέ-γκρι σπόρους (1.000 περίπου σπόροι ανά γραμμάριο).

Η γνήσια λεβάντα παρουσιάζει μεγάλο καλλιεργητικό ενδιαφέρον λόγω της εξαιρετικής ποιότητας του αιθέριου ελαίου της. Όλες οι άλλες είναι απλώς λεβάντες. Η ποιότητα του αιθέριου ελαίου των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών εξαρτάται από το είδος και το ποσοστό της περιεκτικότητας των επιθυμητών και ανεπιθύμητων συστατικών, π.χ. υψηλό ποσοστό λιναλοόλης είναι επιθυμητό, ενώ υψηλό συστατικό καμφοράς είναι ανεπιθύμητο συστατικό. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες του είδους αυτού με μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον με πιο γνωστές τις Hidcote, Munstead, Maillette.

 

Απαιτήσεις και πολλαπλασιασμός

Η λεβάντα η γνήσια ευδοκιμεί όπου επικρατούν αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα, αλλά δεν συμβαίνουν ανοιξιάτικοι παγετοί και ούτε επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι.

Προτιμά υψόμετρο 600-1.200 μ., πλήρη ηλιοφάνεια και εδάφη που έχουν καλή στράγγιση με άριστη τιμή pH 7,1. Ακατάλληλα εδάφη θεωρούνται τα αμμώδη, τα πολύ βαριά και τα κακώς στραγγιζόμενα. Αποφεύγονται εδάφη στα οποία πλεονάζει το ζιζάνιο χαμολεύκα, γιατί οι ρίζες του φυτού αυτού επηρεάζουν δυσμενώς τα φυτά της λεβάντας. Η λεβάντα μπορεί να καλλιεργηθεί σε ξηρικά χωράφια μόνο σε κλίματα όπου δέχονται δυο-τρεις καλές ανοιξιάτικες και μια-δύο καλοκαιρινές βροχές. Εάν κάποιο καλλιεργητικό έτος δεν βρέξει κανονικά, τότε η καλλιέργεια πρέπει να αρδευτεί.

Η λεβάντα πολλαπλασιάζεται με σπόρο, παραφυάδες και μοσχεύματα. Η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος είναι με μοσχεύματα και παραφυάδες. Τα μοσχεύματα, αφού ριζοβολήσουν, φυτεύονται την άνοιξη ή και το φθινόπωρο. Για την απόκτηση παραφυάδων επιλέγονται υγιή φυτά και παραχώνονται όλα τα πλευρικά κλαδιά το φθινόπωρο. Μέχρι το επόμενο φθινόπωρο όλα τα παραχωμένα κλαδιά θα έχουν ριζοβολήσει οπότε αφαιρούνται και φυτεύονται όπως και τα έριζα μοσχεύματα.

Η λεβάντα είναι ανθεκτική σε εχθρούς και ασθένειες. Δεν είναι όμως και απρόσβλητη. Οι καλλιέργειες λεβάντας μπορούν να προσβληθούν από νηματώδεις και από μύκητες εδάφους που προσβάλλουν το ριζικό σύστημα. Μερικές φορές ορισμένα έντομα μπορούν να προκαλέσουν περιορισμένες ζημιές στο φύλλωμα των φυτών χωρίς όμως συνήθως να λαμβάνουν μεγάλες διαστάσεις.

 

Φύτευση και ανάπτυξη

Τα μοσχεύματα ή οι παραφυάδες της λεβάντας φυτεύονται σε κατάλληλα προετοιμασμένο χωράφι. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 100-130 εκ. μεταξύ των γραμμών και 70-80 εκ. επί της γραμμής. Τα φυτά αναπτύσσονται γρήγορα, ιδιαίτερα σε χωράφια που κρατούν εδαφική εργασία και καταπολεμούνται τα ζιζάνια. Εδαφοκάλυψη, από σκούρο πλαστικό συνιστάται αμέσως μετά την εγκατάσταση ούτως ώστε τα ζιζάνια να μη βρίσκουν φως για ν’ αναπτυχθούν. Η εδαφοκάλυψη χρειάζεται κυρίως τα πρώτα 3 χρόνια.

Τα επόμενα χρόνια τα φυτά καταλαμβάνουν το μέγιστο του χώρου και ανταγωνίζονται επιτυχώς τα ζιζάνια, τα οποία με μία κατεργασία του εδάφους ανά καλλιεργητική περίοδο παύουν να είναι πρόβλημα για την καλλιέργεια. Όταν δεν γίνεται εδαφοκάλυψη, τότε η καλλιέργεια πρέπει να σκαλίζεται κανονικά επί της γραμμής και μεταξύ των γραμμών ιδιαίτερα κατά το πρώτο και δεύτερο χρόνο της καλλιέργειας. Η βιολογική καλλιέργεια είναι σχετικά εύκολη, γιατί απαιτείται μόνο οργανική λίπανση ενώ συνήθως δεν χρειάζονται επεμβάσεις φυτοπροστασίας.

Συγκομιδή και απόδοση

Το συγκομιζόμενο τμήμα της λεβάντας είναι τα ανθοφόρα στελέχη τα οποία χρησιμοποιούνται και για την εξαγωγή του αιθέριου ελαίου. Καταλληλότερη εποχή συγκομιδής θεωρείται το στάδιο της τελικής ανάπτυξης του ανθοφόρου στελέχους και έναρξης της ανθοφορίας, διότι τότε η περιεκτικότητα των ανθέων σε αιθέριο έλαιο είναι μεγαλύτερη.

Το κόψιμο γίνεται με κοινές χορτοκοπτικές μηχανές ή με ειδικές μηχανές συγκομιδής λεβάντας. Η συγκομιδή ξεκινά αργά το πρωί, αφού “σηκωθεί” η πρωινή δροσιά. Η καλλιέργεια φθάνει σε κανονική απόδοση στο 3^ο-4^ο έτος της ηλικίας της που μπορεί να διαρκέσει άλλα 6-7 ή και περισσότερα χρόνια. Ένα στρέμμα γνήσιας λεβάντας παράγει 400 - 500 κιλά νωπών ανθοφόρων στελεχών κατά το 4^ο έτος με αιθέριο έλαιο, ανάλογα με την ποικιλία λεβάντας.