Οι άρχοντες των κήπων

 

Κάρολος Χανικιάν:  αρχιτέκτονας μηχανικός ΕΜΠ, αρχιτέκτονας τοπίου MLA (Greenways)

Σπουδάσατε αρχιτεκτονική, αλλά σας κέρδισε η αρχιτεκτονική τοπίου. Γιατί; Πάντα με ενδιέφερε το πιο «ζωντανό» κομμάτι της αρχιτεκτονικής, που έχει να κάνει με τα φυσικά στοιχεία όπως ο ήλιος, που τη μεταλλάσσει, και πρωτίστως ο περιβάλλων χώρος και το πώς προσαρμόζουμε ένα κτίριο στο περιβάλλον. Αυτός ήταν άλλωστε ο λόγος που με οδήγησε για μεταπτυχιακά στην Αμερική.
Πρέπει να υπάρχει αισθητική «συμφωνία» μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου;

Το βασικότερο που κοιτάμε σε ένα ήδη κατασκευασμένο κτίριο είναι να «βιώσουμε» τον χώρο από μέσα προς τα έξω. Ο κήπος είναι η προέκταση του κτιρίου και έτσι, λοιπόν, πρέπει να «ενισχύει» και να ολοκληρώνει τον εσωτερικό χώρο. Επίσης, έχει να κάνει με τις «οπτικές φυγές», δηλαδή ό,τι επιτρέπουμε μέσα από τη διαμόρφωσή του να φαίνεται από τον εσωτερικό χώρο. Αλλοτε πρέπει να κρύψουμε θέα και άλλοτε να δώσουμε έμφαση σε άλλα πεδία.
Εκτός από τα φυτά, τι άλλο περιλαμβάνει η αρχιτεκτονική κήπου;
Πάρα πολλά υλικά, όπως, για παράδειγμα, σκληρές επιφάνειες, πέργκολες, BBQ, αδρανή υλικά, σιντριβάνια, βράχια, την οργάνωση όμβριων υδάτων, ακόμη και τη διαμόρφωση χώρων στάθμευσης. Το τελευταίο είναι κάτι που συναντάμε κυρίως στο εξωτερικό, καθώς εκεί ο κλάδος της αρχιτεκτονικής τοπίου είναι τόσο εξελιγμένος που όλα αυτά άπτονται αποκλειστικά των αρμοδιοτήτων ενός αρχιτέκτονα τοπίου.

Τι σας ώθησε να ιδρύσετε μια εταιρεία με αυτό το αντικείμενο (Greenways);
Μέχρι πριν από κάποια χρόνια, στην Ελλάδα δεν είχε ωριμάσει καθόλου η αντίληψη σχετικά με το «σώμα» της αρχιτεκτονικής τοπίου. Οποτε ερχόμουν από την Αμερική, στενοχωριόμουν βαθύτατα για την κατάσταση που επικρατούσε εδώ. Ετσι, το γεγονός αυτό αποτέλεσε μια τεράστια πρόκληση για εμένα και, επειδή λατρεύω αυτό το επάγγελμα και βεβαίως την Ελλάδα, εγκατέλειψα την καριέρα μου στις ΗΠΑ, γνωρίζοντας ότι έπαιρνα ένα μεγάλο ρίσκο.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο project που έχει υλοποιήσει η εταιρεία σας;
Ως προς το κόστος, ήταν το Allou! Fun Park, καθώς επίσης και κήποι των οποίων το τετραγωνικό ανήλθε στα 5.000 ευρώ. Ανεξάρτητα, όμως, από το κόστος, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εμπειρίες για εμάς ήταν το ξενοδοχείο Neptune στην Κω, όπου χωρίς οικονομικό πλαφόν εφαρμόσαμε στην 250 στρεμμάτων έκταση που διαθέτει, όλες τις θεμελιώδεις αρχές που αντιπροσωπεύει η αρχιτεκτονική τοπίου και που υπηρετεί όλα αυτά τα χρόνια η εταιρεία μας.

Αντώνης Σκορδίλης:  βιολόγος, δρ Βοτανικής Παν. Αθηνών (Greenways)






Τελευταία είδαμε την ελιά να πρωτοστατεί στην αρχιτεκτονική εξωτερικών χώρων. υφίστανται μόδες στην κηπουρική;

Σε χώρες με παράδοση στους κήπους (π.χ. Γαλλία και Ιταλία), σαφώς υπάρχουν μόδες. Στις μεγάλες εκθέσεις εξωτερικού, βλέπουμε πώς αλλάζει το στυλ των κήπων από τη μια χρονιά στην άλλη. Για παράδειγμα, πριν από λίγα χρόνια οι λευκοί κήποι ήταν πολύ στη μόδα με ανθοφορία όλον το χρόνο. Τώρα, οι πιο maximal κήποι χαρακτηρίζονται από πορτοκαλί και μοβ λουλούδια. Οσον αφορά την ελιά, η Ολυμπιάδα της Αθήνας έπαιξε ρόλο στην ανάδειξη αυτού του δέντρου συμβόλου. Το παράδοξο είναι ότι η ελιά είναι πολύ της μόδας στο εξωτερικό και, μάλιστα, κυριαρχεί στους παρισινούς ταρατσόκηπους.
Μια κινέζικη παροιμία λέει: «Αν θες να ευτυχήσεις, φύτεψε ένα δέντρο». Εσάς σας κάνει ευτυχισμένο η δουλειά σας;
Η δουλειά αυτή έχει τόσο έντονο το στοιχείο της δημιουργίας που, πράγματι, μας κάνει πολύ ευτυχισμένους. Εδώ θα σας παραθέσω και μια ινδιάνικη παροιμία που λέει: «Αυτός που φυτεύει δέντρα δεν πεθαίνει ποτέ!».

Η κηπουρική είναι ακριβό χόμπι;
Είναι, αναμφισβήτητα, ένα από τα πιο οικονομικά και ευχάριστα χόμπι. Τα φυτά, άμα τα φροντίζουμε στοιχειωδώς, θα μας ανταμείψουν. Χρειάζονται μόνο μεράκι και χρόνο.
Εκτός από το είδος των φυτών, ποιοι άλλοι παράγοντες διαμορφώνουν το τελικό κόστος ενός κήπου;
Το είδος και, κυρίως, το μέγεθος των φυτών είναι καθοριστικές παράμετροι. Ενα φυτό διπλάσιου μεγέθους από ένα άλλο του ίδιου είδους μπορεί να κοστίζει το πενταπλάσιο. Τουτέστιν, γεωμετρικά αυξάνεται το κόστος των φυτών σε σχέση με το μέγεθός τους. Η κορυφή του παγόβουνου, όμως, είναι το έδαφος, το χώμα, η αποστράγγιση, το αυτόματο πότισμα και οτιδήποτε αφορά την υποδομή ενός κήπου.

Έλλη Παγκάλου:  αρχιτέκτονας τοπίου MLA (Ε. Παγκάλου & Συνεργάτες)

Από τα άδεια μπαλκόνια στους «κρεμαστούς» κήπους της Αθήνας, στις ταράτσες. Τι μεσολάβησε και οι άνθρωποι έβαλαν περισσότερο πράσινο στη ζωή τους;
Τα φυτεμένα δώματα αποτελούν τη σύγχρονη τάση, σύμφωνα με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, και εκφράζουν την ανάγκη μας για επαφή με τη φύση, για μια νέα ισορροπία. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι βελτιώνουν τις συνθήκες διαβίωσης στα αστικά κέντρα. Βελτιώνουν το μικροκλίμα, μειώνουν την ηχορύπανση, τη σκόνη και το νέφος και συμβάλλουν στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι γίνονται βάσει διεθνών τεχνικών προδιαγραφών, για να εξασφαλιστεί η βέλτιστη περιβαλλοντική και ενεργειακή τους απόδοση.
Οι περισσότεροι σας αναθέτουν την αρχιτεκτονική των κήπων τους επειδή είναι λάτρεις της κηπουρικής ή επειδή το θεωρούν «επιβεβλημένο»;
Δεν θα έλεγα επιβεβλημένο, σε καμία περίπτωση. H αρχιτεκτονική τοπίου έχει να κάνει με τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου σύμφωνα με τις χρήσεις, τις ανάγκες των κατοίκων και τις κλιματολογικές συνθήκες. Είναι η ολιστική και οργανωμένη προσέγγιση του χώρου, είτε αυτός είναι δημόσιος είτε ιδιωτικός. Oι παράμετροι που επηρεάζουν τον σχεδιασμό ποικίλλουν, αλλά ο στόχος είναι ο άνθρωπος και η σχέση του με τον χώρο και το φυσικό, ανθρωπογενές περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, όπου ολοκλήρωσα τις σπουδές μου, η αρχιτεκτονική και η αρχιτεκτονική τοπίου υπάγονται στον τομέα των Kοινωνικών Eπιστημών.
Πόσο εύκολο είναι να εναρμονιστεί ένας εξωτικός κήπος στο ελληνικό τοπίο;
Ενας εξωτικός κήπος στο ελληνικό τοπίο σημαίνει μεγάλο κόστος συντήρησης, κατανάλωσης νερού και πιστεύω ότι θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους κήπους μας ως μέρη μιας μεγαλύτερης ενότητας. Το μεσογειακό τοπίο έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Είναι άνυδρο, αδρό, έχει ήπια χρώματα και ενδιαφέρουσες εποχικές εναλλαγές. O δικός μας στόχος είναι να δημιουργούμε βιώσιμα οικοσυστήματα, εναρμονισμένα στο φυσικό τοπίο της περιοχής. Για τον λόγο αυτό, επιλέγουμε μεσογειακά φυτά, με μικρές υδατικές ανάγκες, που έχουν όμως ενδιαφέρουσα υφή και αρώματα.

Αντώνης Νουκάκης:  αρχιτέκτονας μηχανικός ΕΜΠ

Το Υπ. Οικονομικών στην Αθήνα είναι το πρώτο στον κόσμο που διαθέτει μια στέγη όαση και ολοένα και περισσότερα κτίρια ακολουθούν την ίδια τακτική. Αυτό είναι κάτι ελπιδοφόρο;
Ασφαλώς, είναι θετικό γεγονός και ίσως θα αποτελούσε πρόταση ώστε να αναθεωρηθούν οι διατάξεις επιβολής κεραμοσκεπών -τερατουργήματα έχουν αποδώσει- ακόμα κι εκεί που παραδοσιακά επικρατούσε χωμάτινο δώμα. Βέβαια, η ύπαρξη πρασίνου από μόνη της δεν αρκεί ούτε για την αισθητική αναβάθμιση της πόλης ούτε για τη βιοκλιματική λειτουργία της. Οι καθοριστικοί παράγοντες είναι πολύπλοκοι και μεταβαλλόμενοι. Απαιτείται ο συνεχής επαναπροσδιορισμός της διαχείρισης τους, μέσα από διεπιστημονική αντιμετώπιση.
Κάποιοι διαμαρτύρονται για την απανταχού έλλειψη πρασίνου, αλλά οι ίδιοι δεν έχουν ούτε μία γλάστρα στο μπαλκόνι τους. Πώς το σχολιάζετε;
Οι πολίτες, δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών για την κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον. Ο τρόπος διαχείρισης του ιδιωτικού χώρου και η συμπεριφορά προς τον δημόσιο συμβάλλουν σημαντικά στην εικόνα της πόλης και τις βιοκλιματικές συνθήκες. Ωστόσο, η ευθύνη της πολιτείας είναι καθοριστική, γιατί από εκείνη εξαρτάται η θέσπιση νόμων και κανονισμών συμπεριφοράς, όπως και ο σχεδιασμός και η οργάνωση της λειτουργίας του δημόσιου χώρου.
Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποια μεγάλα projects που έχετε υλοποιήσει;
Το γραφείο μας είχε την ευκαιρία να μελετήσει σημαντικά θέματα διαμορφώσεων δημόσιων χώρων, όπως: Η Πλατεία Μαρτύρων και ο Μεγάλος Αξονας της Βηρυτού (συμμετοχή σε διεθνή διαγωνισμό, πρώτο βραβείο και ανάθεση). Το Μητροπολιτικό Πάρκο της Αθήνας στο Ελληνικό (δεύτερο βραβείο σε διεθνή διαγωνισμό). Η περιοχή Φιλοπάππου στο πλαίσιο Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων. Υλοποιήθηκε η διαμόρφωση των λατομείων της νότιας κλυτίος ως χώρου Εκθεσης Γλυπτικής. Δυστυχώς, η έλλειψη φροντίδας τον έχουν καταστήσει αντικείμενο βανδαλισμών. Σημαντικό θέμα, τμήμα του οποίου υλοποιήθηκε με επιτυχία και η εφαρμογή του επεκτείνεται, είναι η διαμόρφωση του οδικού άξονα του Ρεθύμνου και των εισόδων της πόλης.

Μπούκη Μπαμπάλου:  αρχιτέκτονας, καθηγήτρια ΕΜΠ, (Α.Νουκάκης και Συνεργάτες)

Τι διαφορές έχετε συναντήσει μεταξύ Ελλάδας και εξωτερικού ως προς την οργάνωση, την αισθητική και τον σεβασμό που σας δείχνουν;
Αναφέρουμε τον κυρίαρχο ρόλο του αρχιτέκτονα, τον σεβασμό των απόψεών του, γεγονός όχι αυτονόητο στην ελληνική πραγματικότητα. Την υποδειγματική οργάνωση και τον συντονισμό, που επιτρέπει την απρόσκοπτη πορεία της μελέτης, την άμεση παροχή κάθε απαραίτητου στοιχείου για τη σωστή επιλογή των αποφάσεων, ενδεικτικό της θέλησης υλοποίησης του έργου. Στην Ελλάδα οι μελέτες παραμένουν στα συρτάρια.
Τα αρχοντικά της Πλάκας, της Κηφισιάς και αλλού είχαν αίθρια. Αυτό πλέον θεωρείται δείγμα παρωχημένης αισθητικής;
Δεν αφορά απλώς την αισθητική αντίληψη, αλλά τον τρόπο ζωής που επιβάλλει η βιωματική σχέση μας με το ύπαιθρο. Αυτό άλλαξε βίαια κατά το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα στις πόλεις μας με την επιβολή ενός ορισμένου τύπου πολυκατοικίας. Το ύπαιθρο περιορίστηκε ως ποσοστό απομονωμένου και υποβαθμισμένου ακάλυπτου χώρου και ο θρυλούμενος «υπαίθριος βίος των Ελλήνων» στριμώχθηκε σε ένα στενό μπαλκόνι.