ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ: ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΡΙΓΑΝΗΣ, ΛΕΒΑΝΤΑΣ ΚΑΙ ΜΕΝΤΑΣ

Συνεχίζοντας την αναφορά στην καλλιέργεια και τις δυνατότητες εισοδήματος που προσφέρουν τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά εξετάζονται οι καλλιέργειες της ρίγανης, της μέντας και της λεβάντας. Οι συγκεκριμένες καλλιέργειες μπορούν να έχουν και εξαγωγικό χαρακτήρα και να αποφέρουν σημαντικά κέρδη στους παραγωγούς τους. Η απόδοση τους αυξάνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην περίπτωση της βιολογικής καλλιέργειας. Η Ελλάδα από πλευράς κλιματολογικών συνθηκών ευνοεί την καλλιέργεια αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών και από πλευράς χλωρίδας βρίσκεται στις πρώτες θέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο γεγονός που καθιστά την ενασχόληση με τις συγκεκριμένες καλλιέργειες ιδιαίτερα προσοδοφόρα οικονομικά αρκεί να γίνει με σωστές και οργανωμένες κινήσεις και βάσει ρεαλιστικού επιχειρηματικού σχεδίου. Παρότι η χώρα μπορεί να παράγει προϊόντα κορυφαίας ποιότητας και παρά το γεγονός πως η καλλιέργεια τους έχει ξεκινήσει ήδη εδώ και δεκαετίες, εξακολουθεί να θεωρείται νέα μορφή καλλιέργειας και να επικρατεί μεγάλη άγνοια σχετικά με τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει σε όποιον ασχοληθεί με αυτή. Στη συνέχεια ακολουθεί ανάλυση για κάθε ένα από τα τρία φυτά:   Ι) ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΡΙΓΑΝΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΡΙΓΑΝΗΣ Η ρίγανη ευδοκιμεί εξίσου σε ψυχρές και θερμές περιοχές. Προτιμά περιοχές ηλιόλουστες. Τα θερμοκρασιακά όρια ανάπτυξής του κυμαίνονται από 4-33 0C, με άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης τους 18-22 0C. Σε περιοχές με χαμηλό υψόμετρο και έντονη ηλιοφάνεια παρατηρείται υψηλότερη περιεκτικότητα αιθέριου ελαίου. Προτιμά ξηρικά, χαλικώδη, ασβεστούχα εδάφη που αποστραγγίζονται καλά. Υψηλή ποσότητα αζώτου ευνοεί τη μεγάλη ανάπτυξη του φυτού αλλά επιφέρει μείωση της περιεκτικότητας σε αιθέριο έλαιο. Η καλλιέργεια της ρίγανης είναι ξηρική και χρειάζεται πότισμα κατά την εγκατάσταση στο χωράφι αλλά και μετά τη συγκομιδή ώστε να αντεπεξέλθουν τα φυτά καλύτερα από το σοκ. Γενικά όμως όσο πιο συχνά ποτίζεται το φυτό, τόσο μειώνεται η περιεκτικότητα του σε αιθέριο έλαιο. Η ρίγανη μπορεί να φυτευτεί  είτε τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου (φθινοπωρινή εγκατάσταση) είτε μέσα Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου (ανοιξιάτικη εγκατάσταση). Η συγκομιδή της ρίγανης ξεκινάει από το 2ο χρόνο και πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της πλήρους άνθησης του φυτού.  Η συλλογή γίνεται όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθηση, με χορτοκοπτικό μηχάνημα και σε ύψος 8-10 εκατοστά πάνω από το έδαφος. Σε περίπτωση βροχής δεν πραγματοποιείται συλλογή του φυτού αλλά θα πρέπει να περάσει μία εβδομάδα. Εν συνεχεία η ποσότητα που έχει συλλεχθεί  μεταφέρεται για ξήρανση είτε σε χώρο με σκιά είτε σε ξηραντήριο. Στην περίπτωση που δεν υφίσταται  χώρος με αυτά τα  χαρακτηριστικά το προϊών παραμένει στο χωράφι για μία μέρα για να στεγνώσει. Στη συνέχεια συσκευάζεται σε μπάλες ή αλωνίζεται με θεριζοαλωνιστική σιταριού που έχει υποστεί μετατροπές. Η απόδοση σε χλωρή μάζα φτάνει τα 300-400 κιλά ανά στρέμμα που αντιστοιχεί σε 100-150 κιλά ξηρό βάρος ανά στρέμμα. Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΡΙΓΑΝΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΤΗΣ Η ρίγανη και τα αιθέρια έλαια της έχουν μεγάλο εύρος χρησιμοποιούνται σε διάφορους κλάδους. Χαρακτηριστικά: Τα φυτικά μέρη της και τα αιθέρια έλαια της ρίγανης χρησιμοποιούνται ευρύτατα παγκοσμίως ως αρτύματα από τη βιομηχανία τροφίμων. Το αιθέριο έλαιό της παρουσιάζει ισχυρή αντιβακτηριακή δράση κατά διαφόρων μικροοργανισμών και αναστέλλει την ανάπτυξη μυκήτων επίσης παρουσιάζει ισχυρή τοξική δράση εναντίον ιών και καρκινογόνων κυττάρων, καθώς και αντιοξειδωτική δραστηριότητα που σχετίζεται ιδιαίτερα με την παρουσία της καρβακρόλης και της θυμόλης, αλλά και γλυκοσιδίων, φλαβονοειδών και φαινολικών οξέων. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΡΙΓΑΝΗΣ Η τιμή της ξηρής ρίγανης κυμαίνεται από 1,8 ευρώ έως 2,3 ευρώ όταν αφορά σε συμβατική καλλιέργεια και μπορεί να φτάσει τα 6,5 ευρώ όταν πρόκειται για βιολογική καλλιέργεια. Mε την απόδοση στη ρίγανη να είναι υπερδιπλάσια όταν η καλλιέργεια είναι βιολογική, τα έσοδα ανά στρέμμα σε ετήσια βάση μπορούν να προσεγγίσουν τα 1.000 ευρώ. ΙΙ) ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΛΕΒΑΝΤΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΛΕΒΑΝΤΑΣ Η λεβάντα αναπτύσσεται καλύτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες και ανθίζει από αρχές Ιουλίου έως και τον Αύγουστο. Παρουσιάζει ιδιαίτερη αντοχή σε περιοχές με χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα, αλλά δεν αντέχει τους παγετούς την περίοδο της άνοιξης. Η απόδοση της καλλιέργειας εξαρτάται από το μικροκλίμα, το οποίο επηρεάζεται από το υψόμετρο, την τοπογραφία, το γεωγραφικό πλάτος και άλλα. Κατάλληλα εδάφη θεωρούνται τα ελαφρά χαλικώδη και ασβεστούχα που αποστραγγίζονται καλά.  Η λεβάντα καλλιεργείται σε ξηρικά χωράφια. ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ ΛΕΒΑΝΤΑΣ Η συλλογή πραγματοποιείται με δρεπάνια ή κλαδευτήρια ή με ειδικές μηχανές συλλογής λεβάντας, πραγματοποιείται στο στάδιο της πλήρους άνθησης όταν προορίζονται για παραγωγή αιθέριου ελαίου, ξεκινά νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Αν η συλλογή καθυστερήσει χρονικά, παρατηρείται  ελάττωση του οξικού λιναλυλεστέρα, ενώ αν γίνει νωρίς περιορίζεται η απόδοση σε αιθέριο έλαιο. Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΛΕΒΑΝΤΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΤΗΣ Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων, όπως σε ποτά, παγωτά, στην κοσμετολογία, στην αρωματοποιία, στη σαπωνοποιία και στον αρωματισμό χώρων. Πρόσφατα, η αρωματοθεραπεία έγινε πολύ δημοφιλής, όπου το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιείται ως μυοχαλαρωτικό. Επίσης, χρησιμοποιείται για την προστασία των ρούχων από τον σκόρο. Έχουν αναφερθεί πολλές θεραπευτικές δράσεις της, όπως ηρεμιστική, σπασμολυτική, αντι-ιική, τοπική αναισθητική και αντιβακτηριδιακή. Το αιθέριο έλαιο έχει αντιοξειδωτική δράση και μπορεί να εφαρμοστεί απευθείας αδιάλυτο στο δέρμα σε αντίθεση με άλλα αιθέρια έλαια. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΛΕΒΑΝΤΑΣ Η αποξηραμένη λεβάντα που προέρχεται από βιολογική καλλιέργεια φθάνει να πωλείται στην εγχώρια αγορά έως 11,5 ευρώ το κιλό, ενώ στις αγορές του εξωτερικού οι τιμές πώλησης είναι σημαντικά υψηλότερες, όταν πληρούνται τα ποιοτικά κριτήρια. Η απόδοση σε χλωρό βάρος τον πρώτο χρόνο είναι 50-100 κιλά ανά στρέμμα, τον δεύτερο 200-250 κιλά ανά στρέμμα και τον τρίτο 300-350 κιλά ανά στρέμμα. Πλήρη παραγωγή πραγματοποιείται  τον τέταρτο χρόνο (400-500 κιλά ανά στρέμμα), ενώ αν γίνει συλλογή μόνο της ταξιανθίας η απόδοση σε ξηρό βάρος κυμαίνεται στα 35-45 κιλά ανά στρέμμα. Η δε διαφορά ανάμεσα στη βιολογική και συμβατική καλλιέργεια λεβάντας, γίνεται αντιληπτή σε επίπεδο τιμής πώλησης καθώς ότι ενώ η τιμή της βιολογικής λεβάντας φτάνει τα 11,5 ευρώ, η τιμή της "συμβατικής" αποξηραμένης λεβάντας δεν υπερβαίνει τα 3,5 ευρώ το κιλό. ΙΙΙ) ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΜΕΝΤΑΣ   ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΜΕΝΤΑΣ Μπορεί η καλλιέργεια της μέντας -όντας αρδευτική- να έχει μεγαλύτερες απαιτήσεις και υψηλότερο κόστος παραγωγής από τις ξηρικές καλλιέργειες της ρίγανης και της λεβάντας, παρ' όλα αυτά οι αποδόσεις σε έσοδα είναι πολλαπλάσιες, φθάνοντας να ξεπερνούν τις 3.500 ευρώ ανά στρέμμα. Η μέντα είναι αρδευόμενη καλλιέργεια και απαιτεί συχνά ποτίσματα. Μάλιστα, την περίοδο του καλοκαιριού μπορεί να χρειαστούν έως και 3 ποτίσματα τη βδομάδα. Η μέντα ευδοκιμεί σε περιοχές θερμές και ψυχρές και έχει καλύτερη ανάπτυξη σε περιοχές με εύκρατο κλίμα και δροσερό καλοκαίρι. Απαιτούνται εδάφη καλά αποστραγγιζόμενα, με αρκετή υγρασία, γόνιμα, πλούσια σε οργανική ουσία και μέσης σύστασης.  Αναπτύσσεται ικανοποιητικά και σε ελαφρώς όξινα εδάφη. ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ ΜΕΝΤΑΣ Στη διάρκεια του χρόνου γίνονται δύο συλλογές της μέντας. Η πρώτη συλλογή γίνεται με την έναρξη της άνθησης (συνήθως αρχές Ιουλίου) και η δεύτερη τον Σεπτέμβριο. Απόδοση 1.500 - 2.000 κιλά ανά στρέμμα σε χλωρό βάρος. Συλλέγεται μηχανικά και ξεραίνεται σε θερμοκρασία 45ο C. Ο λόγος χλωρής προς ξηρή μάζα είναι (2,5-3):1, που σημαίνει ότι αποδίδει περί τα 500 κιλά ξηρής μάζας. Η τιμή πώλησης για μέντα τριμμένη συμβατικής καλλιέργειας κυμαίνεται μεταξύ 2-2,5 ευρώ το κιλό, ενώ η τιμή της βιολογικής μέντας κινείται στα επίπεδα των 6-7 ευρώ το κιλό. Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με: - Ριζώματα: Είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος πολλαπλασιασμού της μέντας. Τα ριζώματα είναι βλαστοί υπόγειοι που αναπτύσσονται οριζόντια τα οποία φέρουν γόνατα, οφθαλμούς και φύλλα (σαν λέπια). Χρησιμοποιούνται ειδικές εκριζωτικές μηχανές για την εξαγωγή των ριζωμάτων. Μετά την εξαγωγή τους τεμαχίζονται σε μήκη 10-15 cm και φυτεύονται σε βάθος 6-7 cm. Από 1 στρέμμα παίρνουμε ριζώματα για 8-10 στρέμματα. Η εγκατάσταση της φυτείας με ριζώματα στο χωράφι γίνεται τον μήνα Οκτώβριο. - Μοσχεύματα: Κόβονται από το μητρικό φυτό πριν την άνθηση. Η διαδικασία παραλαβής των μοσχευμάτων είναι ίδια με εκείνη που αναφέρθηκε στο αντίστοιχο κεφάλαιο για τη λεβάντα. Αποστάσεις φύτευσης: 60-80 cm μεταξύ των γραμμών και 20-30 cm μεταξύ των φυτών. Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΝΤΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΤΗΣ Η μέντα παρουσιάζει σπασμολυτική και ηρεμιστική δράση λόγω του αιθέριου ελαίου αλλά πιθανά και των φλαβονοειδών. Χρησιμοποιείται σαν τοπικό ήπιο αναισθητικό, αλλά εφαρμόζεται εξωτερικά για ρευματισμούς, νευραλγίες και άλλα. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται ως αρωματική ουσία σε γλυκά, καραμέλες, τσίχλες, παγωτά, οδοντόκρεμες, σε ποτά και άλλα. Είναι πολύ καλό μελισσοτροφικό φυτό. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕΝΤΑΣ Μπορεί η καλλιέργεια της μέντας -όντας αρδευτική- να έχει μεγαλύτερες απαιτήσεις και υψηλότερο κόστος παραγωγής από τις ξηρικές καλλιέργειες της ρίγανης και της λεβάντας, παρ' όλα αυτά οι αποδόσεις σε έσοδα είναι πολλαπλάσιες, φθάνοντας να ξεπερνούν τις 3.500 ευρώ ανά στρέμμα.                  ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ – ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποιες επενδυτικές προσπάθειες στην καλλιέργεια αρωματικών – φαρμακευτικών φυτών με  τα  αποτελέσματα να ποικίλουν ανά περίπτωση. Υπάρχουν κάποιες, λίγες, μεγάλες μονάδες που έχουν καταφέρει να εδραιωθούν με παράλληλη παρουσία μικρών ιδιωτών – παραγωγών που ασχολούνται κυρίως με τη μεταποιητική δραστηριότητα των  αρωματικών – φαρμακευτικών φυτών. Θα πρέπει να τονιστεί, πως το μέγεθος των συγκεκριμένων επιχειρήσεων δεν αποτελεί τροχοπέδη για την είσοδο τους στη διεθνή αγορά. Επίσης τα προϊόντα που μπορούν να παραχθούν καλύπτουν τόσο τον πρωτογενή τομέα όσο και το δευτερογενή τομέα της μεταποίησης (βιομηχανία αρωμάτων, καλλυντικών, φαρμακοβιομηχανία). Σημαντικός παράγοντας για την επιτυχή εξέλιξη των όποιων προσπαθειών είναι η ύπαρξη ειδικού συμβούλου (γεωπόνος) στο πλευρό του καλλιεργητή, η συνεργασία δύο ή παραπάνω παραγωγών και ο προσανατολισμός στην βιολογική καλλιέργεια που μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα των προϊόντων με συνέπεια την υψηλότερη τιμή πώλησης τους. Ορισμένα είδη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών πολλαπλασιάζονται δύσκολα, ή και καθόλου με σπόρο, γι' αυτό και επιλέγονται άλλοι τρόποι πολλαπλασιασμού, όπως η δημιουργία μοσχευμάτων (λεβάντα) ή ο πολλαπλασιασμός με ριζώματα (μέντα). Σε ορισμένες περιπτώσεις οι παραγωγοί επιλέγουν την αγορά έτοιμων φυτωρίων από το εμπόριο. ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΡΙΓΑΝΗΣ, ΜΕΝΤΑΣ ΚΑΙ ΛΕΒΑΝΤΑΣ Το τυπικό κόστος της αγοράς ενός φυτού είναι 0,12-0,2 ευρώ, ενώ εάν το φυτό είναι προερχόμενο από ιστοκαλλιέργεια 0,28-0,35 ευρώ. Με μια τυπική πυκνότητα φύτευσης, περίπου 4.000 φυτών ανά στρέμμα, η δαπάνη για το φυτικό υλικό εγκατάστασης κυμαίνεται από 480 έως 800 ευρώ ανά στρέμμα. Όταν δε προέρχονται από ιστοκαλλιέργεια το κόστος κυμαίνεται μεταξύ 1.120 - 1.400 ευρώ. Στις πολυετείς καλλιέργειες το κόστος για την απόκτηση πολλαπλασιαστικού υλικού βαρύνει κυρίως τον πρώτο χρόνο της καλλιέργειας, καθόσον τα επόμενα χρόνια ο παραγωγός μπορεί από τις έτοιμες φυτείες να δημιουργήσει το δικό του πολλαπλασιαστικό υλικό. ΧΡΗMΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΡΙΓΑΝΗΣ, ΜΕΝΤΑΣ ΚΑΙ ΛΕΒΑΝΤΑΣ Η χρηματοδότηση μιας μονάδας καλλιέργειας μέντας, λεβάντας ή ρίγανης δύναται να καλυφθεί  εν μέρει μέσα από το πρόγραμμα επιχορήγησης «ΣΧΕΔΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ -ΜΕΤΡΟ 121» του Υπουργείου Γεωργίας. Τα ποσοστά κυμαίνονται από 40% - 70% επί του Π/Υ,  και ενισχύονται δαπάνες εγκατάστασης φυτειών, κατασκευής κτιριακών εγκαταστάσεων και μηχανολογικού εξοπλισμού. Αυτό τον καιρό το εν λόγω πρόγραμμα επιδότησης είναι κλειστό για επενδυτικές προτάσεις. Ο νέος κύκλος θα ξεκινήσει αρχές του 2012. Για μεγάλες επενδύσεις, είναι εφικτή η χρηματοδότηση από τον Νέο Αναπτυξιακό Νόμο που θα επανατεθεί σε ισχύ από την 1η έως και την 30η Οκτωβρίου 2011.