Ιπποφαές: Μια σύγχρονη καλλιέργεια με καλό εισόδημα

Εχει ισχυρές φαρμακευτικές ιδιότητες και είναι περιζήτητο σε όλο τον κόσμο. Σε Κοζάνη, Πέλλα, Κρήτη και Φθιώτιδα οι πρώτες επενδύσεις. Υψηλά τα κέρδη για τους παραγωγούς

Η καλλιέργεια ενός θάμνου με ιστορία χιλιάδων χρόνων υπόσχεται ένα διόλου ευκαταφρόνητο εισόδημα στους Ελληνες αγρότες. Ο λόγος για το ιπποφαές, ένα από τα αρχαιότερα φυτά στη γη που συγκαταλέγεται στην κατηγορία των "υπερτροφών" (super foods), όπως είναι η σπιρουλίνα, η αλόη, η γύρη και το τζίνσενγκ, διαθέτοντας 30 φορές περισσότερη βιταμίνη C από το πορτοκάλι.
Το ιπποφαές είναι ένας πολυετής, φυλλοβόλος και ακανθωτός θάμνος, το ύψος του οποίου ξεπερνά τα 3 μέτρα. Είναι εξαιρετικά ανθεκτικό, ακόμα και στις πιο ακραίες καιρικές συνθήκες ξηρασίας και παγετού, ενώ μπορεί να φυτευτεί και σε άγονα εδάφη, με ελάχιστες απαιτήσεις καλλιεργητικής φροντίδας.
Οι καρποί του, που ωριμάζουν στο τέλος καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου, μοιάζουν με ρώγες σταφυλιού, σε κίτρινο ή πορτοκαλί χρώμα, και οι ευεργετικές τους ιδιότητες ήταν γνωστές από την αρχαιότητα.
Στη χώρα μας, η καλλιέργεια ιπποφαούς ξεκίνησε τα τελευταία δύο χρόνια και η πρώτη παραγωγή αναμένεται στο τέλος του επομένου χρόνου.
Σήμερα, ιπποφαές καλλιεργείται στην Κοζάνη, την Πέλλα, την Κρήτη και τη Φθιώτιδα. Πιλοτικά καλλιεργείται ένα στρέμμα στην Εύβοια, ενώ προ των πυλών βρίσκεται και η καλλιέργειά του στη Ροδόπη.
Ειδικότερα, σε Κοζάνη και Πέλλα, δεκάδες παραγωγοί καλλιεργούν ιπποφαές σε εκτάσεις 250 στρεμμάτων και το καλοκαίρι του 2011 αναμένεται να επεκτείνουν τις καλλιέργειές τους σε πάνω από 2.000 στρέμματα.

Το ενδιαφέρον των αγροτών πάντως αυξάνεται καθημερινά, ολοένα και περισσότερο.
Στην Κρήτη, ομάδα παραγωγών καλλιεργεί περί τα 50 στρέμματα στην Ιεράπετρα, ενώ στη Φθιώτιδα, τα 200 στρέμματα ιπποφαούς αναμένεται να διπλασιαστούν εντός του επόμενου έτους.
Στη Ροδόπη, ομάδα αγροτών, που συνεχώς διευρύνεται, σκέφτεται σοβαρά την έναρξη καλλιέργειας ιπποφαούς και σύμφωνα με τον γεωπόνο Σοφοκλή Παππουή μέχρι τον Μάιο πρόκειται να καλλιεργηθούν πιλοτικά περί τα έξι στρέμματα.
Μάλιστα, στο προσεχές διάστημα πρόκειται να πραγματοποιηθεί συνάντηση με αντιπροσωπεία γερμανικής εταιρείας που ενδιαφέρεται να υπογράψει συμβόλαιο με Ελληνες παραγωγούς για να καλλιεργήσουν 800 στρέμματα ιπποφαούς σε όλη την Ελλάδα.
Η καλλιέργειά του δεν είναι απαιτητική και τα κέρδη από την πώληση της παραγωγής είναι πολλαπλάσια έναντι άλλων συμβατικών καλλιεργειών. Παρά, ωστόσο, τις τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης του ιπποφαούς στην Ελλάδα, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η καλλιέργειά του θα πρέπει να γίνει ορθολογικά και με επιστημονικό τρόπο, για να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Οι κινήσεις για μεγαλύτερη απόδοση

Σύμφωνα με τους γνώστες του προϊόντος, το καλύτερο μοντέλο παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας για το ιπποφαές είναι εκείνο της ομάδας παραγωγών. Τα μέλη της ομάδας αυτής θα καλλιεργούν το ιπποφαές, το οποίο θα το παραδίδουν στην ομάδα η οποία θα συγκεντρώνει την παραγωγή και θα προβαίνει στην πρώτη μεταποίηση των καρπών του παράγοντας, χυμούς, έλαια, στερεά υπόλοιπα μεταποίησης, αλλά και αξιοποιώντας τα φύλλα ως αφεψήματα. Επίσης η ομάδα θα ερευνά τις αγορές και θα τροφοδοτεί με τα προϊόντα της πρώτης μεταποίησης διάφορες εταιρείες (φαρμακευτικές, καλλυντικών, λειτουργικών τροφίμων, βιομηχανίες χυμών, αρτοσκευασμάτων κ.λπ.) του εσωτερικού και του εξωτερικού, οι οποίες θα προβαίνουν στην τελική μεταποίηση, εξασφαλίζοντας τις υψηλότερες δυνατές τιμές προς όφελος των παραγωγών.
Προσαρμόζεται καλά σε αντίξοες καιρικές συνθήκες αλλά και άγονα εδάφη

Το ιπποφαές είναι είδος που προσαρμόζεται καλά στις αντιξοότητες του κλίματος. Το φυτό αυτό μπορεί να ανεχθεί θερμοκρασίες που κυμαίνονται από -43 μέχρι +42 βαθμούς Κελσίου, ενώ από την άποψη των βροχοπτώσεων μπορεί να καλλιεργηθεί σε περιοχές που έχουν πάνω από 400 mm βροχής. Στη φύση απαντάται σε περιοχές που δέχονται ύψος βροχής από 50 mm μέχρι 1.300 mm. Δηλαδή από την άποψη του κλίματος η περιοχή της Κοζάνης αλλά και όλης της Δυτικής Μακεδονίας είναι κατάλληλη για την καλλιέργειά του. Το ιπποφαές είναι φυτό που προσαρμόζεται σε μεγάλη ποικιλία εδαφών και μπορεί να αναπτυχθεί σε γόνιμα ή λιγότερο γόνιμα, ακόμη δε και σε οριακά και άγονα εδάφη, όπως είναι τα χαλικώδη ή τα αμμώδη εδάφη και με υψηλή αλατότητα, που είναι φτωχά σε θρεπτικές ουσίες και τα οποία έχουν μικρή δυνατότητα συγκράτησης του ύδατος.
Πού χρησιμοποιούνται οι καρποί του φυτού

Αν και η γεύση των καρπών του μοιάζει με εκείνη του ανανά, για πολλούς η κατανάλωσή τους σε νωπή κατάσταση δεν είναι ευχάριστη, επειδή έχουν αρκετά όξινη γεύση, και γι' αυτό χρησιμοποιούνται για την παρασκευή χυμού - άλλωστε οι Κινέζοι τον χρησιμοποιούν στη διατροφή των αθλητών τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες ως ενισχυτικό του οργανισμού. Ο χυμός του επίσης χρησιμοποιείται σε μείγματα χυμών με άλλους καρπούς, ενώ οι καρποί του αξιοποιούνται σε μαρμελάδες, σε παγωτά, σε γιαούρτια, σε γλυκά, σε σάλτσες και σε λικέρ που έχουν εξαιρετική γεύση. Επίσης οι καρποί του χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των λεγόμενων "λειτουργικών τροφίμων", δηλαδή των τροφίμων εκείνων που πέραν της αξίας τους ως τέτοιων έχουν και ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις σε ορισμένες ουσίες που είναι σημαντικές στην αντιμετώπιση ή την πρόληψη ορισμένων ασθενειών. Οι τιμές στην αγορά είναι πολύ υψηλές (τιμή ελαίου 150 ευρώ το λίτρο, τιμή χυμού 57 ευρώ το λίτρο κ.λπ.).
Αγρότες
Στα 800 € ανά στρέμμα το κόστος προετοιμασίας
Το κόστος προετοιμασίας και εγκαταστάσεων για την καλλιέργεια ιπποφαούς κάθε άλλο παρά απαγορευτικό μοιάζει να είναι. Σύμφωνα με τον έμπειρο γεωπόνο Σοφοκλή Παπουή από τη Ροδόπη, που ασχολείται συστηματικά με την ενημέρωση της καλλιέργειας ιπποφαούς, "με τρέχουσες τιμές το αρχικό κόστος ανά στρέμμα ανέρχεται σε περίπου 800 ευρώ τον πρώτο χρόνο, με τα κόστη να περιορίζονται σημαντικά στη διάρκεια των επόμενων ετών".
Υπολογίζεται ότι το εισόδημα που μπορούν να πετύχουν οι παραγωγοί του ιπποφαούς σε περίπτωση που οι καρποί του διατίθενται ως νωποί καρποί είναι περίπου 2.000 ευρώ ανά στρέμμα.
Οπως χαρακτηριστικά μας επισημαίνει ο Σοφοκλής Παπουής "απαλλάσσει τον αγρότη από τη λογική των επιδοτήσεων και τον βάζει στην ανταγωνιστική, παραγωγική και ποιοτική γεωργία, εξασφαλίζοντάς του ένα πολύ καλό εισόδημα". Καλλιεργείται γραμμικά με μια πυκνότητα 160 δενδρυλλίων ανά στρέμμα, εκ των οποίων 150 είναι θηλυκά και 10 αρσενικά.
Το ιπποφαές ευδοκιμεί και καλλιεργείται στην Ευρώπη και την Ασία. Η καλλιέργειά του σήμερα είναι αναπτυγμένη στη Ρωσία και την Κίνα (συνολικά 13 εκατ. στρέμματα, 3 εκατ. στρέμματα καλλιεργήσιμα και τα υπόλοιπα σε άγρια μορφή), καθώς και στην Ευρώπη, όπου όμως παρατηρούνται σημαντικά ελλείμματα.
Οι ερευνητές σήμερα αποδίδουν τις κυριότερες φαρμακευτικές του ιδιότητες στην αφθονία των αντιοξειδωτικών και των πολυακόρεστων λιπαρών του οξέων.
Βιταμίνες
Η συγκέντρωσή του σε βιταμίνες είναι ιδιαίτερα υψηλή, όπως π.χ. της βιταμίνη C, η οποία είναι 30 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του πορτοκαλιού και 5 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη του ακτινίδιου. Η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη Ε είναι πιο μεγάλη από εκείνη του σίτου και του αραβοσίτου. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ω-3 και ω-6, κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό της περιεκτικότητας των σπόρων του σε έλαια, το οποίο φθάνει μέχρι το 75%, ενώ το έλαιο της σάρκας των καρπών του περιέχει μέχρι το 55% της περιεκτικότητάς του παλμιτικό οξύ (ω-7).
Οι καρποί του ιπποφαούς περιέχουν επίσης πολλές φυτοστερόλες, που ξεπερνούν κατά πολύ σε ποσότητα εκείνες του ελαίου της σόγιας. Οι ουσίες αυτές θεωρούνται ως ουσίες που προλαμβάνουν τις καρδιαγγειακές παθήσεις, ενώ τα φλαβονοειδή που περιέχει είναι πολύτιμες ουσίες που προστατεύουν τον οργανισμό από διάφορες άλλες ασθένειες. Οι Κινέζοι αλλά και πολυάριθμοι Δυτικοί επιστήμονες το τοποθετούν στην πρώτη δεκάδα των πιο ισχυρών θεραπευτικών φυτών στον κόσμο, επειδή οι χημικές του ουσίες έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή, αναλγητική και επουλωτική δράση. Για όλους αυτούς τους λόγους χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα διατροφής, ως συστατικό φαρμακευτικών σκευασμάτων, αλλά και ως αυτούσιο φαρμακευτικό σκεύασμα για πλήθος παθήσεων. Πολύ μεγάλη είναι η χρήση του και από τη βιομηχανία των καλλυντικών, ιδίως για την παρασκευή σκευασμάτων περιποίησης του δέρματος.
Τροφή και για τον στρατό του Μ. Αλεξάνδρου

Η χρήση του ιπποφαούς στην αρχαιότητα ήταν πολύ διαδεδομένη. Σχετικές αναφορές υπάρχουν σε κείμενα του Θεόφραστου, μαθητή του Αριστοτέλη, αλλά κυρίως του Διοσκουρίδη, του πατέρα της φαρμακολογίας.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, εξασφάλιζε ενέργεια και αντοχή στα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ το φύλλωμα του θάμνου έδινε δύναμη και ταχύτητα στο ιππικό του Μακεδόνα στρατηλάτη. Λέγεται, μάλιστα, πως πήρε το όνομά του από τις λέξεις ίππος (άλογο) και φάος (φως, λάμψη), γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Στη Μογγολία, χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες ως άριστο τονωτικό. Ο θρύλος λέει ότι ο Τζένγκις Χαν και ο στρατός του έπιναν χυμό από ιπποφαές, προκειμένου να αυξήσουν την αντοχή τους και να επιταχύνουν τη θεραπεία των πληγών τους.
ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΕΥΘΥΝΘΩ
Αγροτικός Συνεταιρισμός πολυδύναμων φυτών Δυτικής Μακεδονίας. Tηλέφωνο: 24610 26622. Γεωπόνος Σοφοκλής Παπουής - 25310 23707.
Κώστας Νάνος